این نسبت نشان می‌دهد که آیا قیمت سهام به نسبت سودی که میان سهامدارانش توزیع می‌کند، ارزش دارد. این ابزار که غالبا برای سرمایه‌گذاران از اهمیت زیادی برخوردار است؛ نسبت ریسک بازار سرمایه را نشان می‌دهد و همچنین برای سرمایه‌گذاران دوراندیش نیز دارای اهمیت بسیار زیاد است. از زمانی که برجام به نتیجه رسید، بسیاری از کارشناسان بازار سهام پیش بینی کردند که با برطرف شدن مشکلات بانکی، سرمایه‌گذاران زیادی به سمت این بازار بیایند که به دنبال آن نیز نقدینگی به مهم‌ترین نهاد مالی وارد می‌شد. اما با گذشت بیش از دو سال از این واقعه مهم، هنوز سرمایه‌گذاران زیادی به بازار سهام پا نگذاشته اند. ازطرفی یکی از مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستیم، حجم بالای بدهی‌های کشور است. به دنبال رفع آن دولت بر آن شد تا از طریق ابزارهای مختلف نظیر اوراق بدهی، از حجم بدهی‌ها بکاهد. اما اتفاقی که در این بین رخ داد این بود که نه تنها حجم بدهی‌ها کاهش نیافت، بلکه ابزارهای دیگر که حتی خود بازار سرمایه نیز با آن موافق نبود در اقتصاد وارد شد تا نقدینگی را نیز کاهش دهد.
علت محبوبیت این نسبت، توانایی آن در بیان ارزش بازار و سود هر سهم به زبان یک عدد ریاضی است و هدف این نسبت بیان رابطه قیمتی است که یک سرمایه‌گذار براساس چشم‌انداز آینده شرکت، برای سود پیش‌بینی شده هر سهم می‌پردازد و انتظار دارد تا به بهره‌وری برسد. طبق این آمارها، به دلیل عدم الزام ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌های واقع در صنعت سرمایه‌گذاری‌ها، 17 شرکت فعال در این گروه در گزارشP/E لحاظ نشده‌اند که براین اساس نسبت قیمت به درآمد (P/E) محاسبه شده برمبنای ارزش بازار 287 شرکت معادل 3050 هزار میلیارد ریال و سود پیش‌بینی شده بیش از 455 هزار میلیارد ریال است. افزون بر این، بررسی صنایع از نظر ارزش بازار نشان می‌دهد گروه محصولات شیمیایی با در اختیار داشتن 29 شرکت و ارزش بازار 655 هزار میلیارد ریالی در رتبه اول قرار دارد، فلزات اساسی با 340 هزار میلیارد ریال و گروه بانک‌ها، موسسات اعتباری و سایر نهادهای پولی با 309 هزار میلیارد ریال رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.
اوراق اسلامی مشکل اصلی بازار سهام!
زمانی قرار بود اوراق تامین مالی برای استفاده سرمایه‌گذاران منتشر شود که بتواند به بازار سرمایه نیز کمک کند؛ اما با گذشت چندین سال از ورود اوراق مختلف مانند اوراق بدهی، اوراق خزانه اسلامی و ... عملا بازار سرمایه حتی بعد از عبور از بحران‌های سال 90 تا 92 و لغو تحریم‌ها، باز هم نتوانست سرمایه‌گذاران زیادی را به کشور بازگرداند. هم اکنون نیز آخرین اوراق اسلامی که منتشر شده، اسناد خزانه اسلامی بانکی با نماد «سخاب» ۱ تا ۷ است که برای تسویه بدهی پیمانکاران (پیمانکارانی که برای سازمان‌های دولتی کار کرده اند) است. با توجه به حجم بالای اوراق بدهی و اعتقاد بعضی فعالان بازار به تاثیر منفی انتشار اوراق بدهی بر ارزش معاملات، سازمان بورس نیز از پذیرش این اوراق در بازار ممانعت کرده و معاملات ثانویه، به یک بانک دولتی ارجاع شده است.
معمولا اسناد خزانه اسلامی که با سررسید کمتر از یک سال با ماهیت اوراق بدهی به منظور تسویه بدهی‌های دولت بابت طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌ای با قیمت اسمی انتشار یافته، به طلبکاران غیردولتی و پیمانکاران تخصیص داده شد که عملا باعث ضربه به بازار سرمایه شد و حتی نتوانست بدهی‌های دولت را نیز پوشش دهد. اکثر کارشناسان بازار سرمایه نیز برهمین باور هستند که به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب در بورس، ورود این نوع اوراق که بدون برنامه‌ریزی صورت گرفته، اثرات منفی بر حجم معاملات بازار سهام و سایر اوراق بورسی و بازار سرمایه گذاشته است که تمایل بخشی از سرمایه‌گذاران در سهام و اوراق بدهی را به واسطه جذابیت در نرخ‌های تعیین شده، به این سمت جلب کرده است. بنابراین حتی با وجودی که نسبت قیمت بر درآمد هم اکنون به عدد خوبی برای جذب سرمایه‌گذاران نزدیک شده، بازهم سرمایه‌گذاران عمده به دلیل ریسک کمتر اوراق مختلف به سمت بازارهای بدهی و اوراق تامین مالی می‌روند.
دلایل نبود سرمایه‌گذار خارجی در بازار سهام
به نوشته ابتکار،یکی از کارشناسان بازار سرمایه درهمین رابطه گفت: توسعه بازار بدهی اگر با سمت عرضه اوراق و تقاضای خرید اوراق متناسب باشد، منجر به شفاف شدن نرخ‌های بازار و نرخ بهره خواهد شد. اما اگر سمت تقاضا قدرت مقابله با عرضه اوراق بخش دولتی و خصوصی را نداشته باشد، عموما نرخ‌هایی که در بازار کشف خواهد شد منجر به رشد نرخ بهره شده و این اتفاق نسبت P/E بازار سهام را کاهش می‌دهد و طبیعتا ارزش ذاتی سهام کاهش خواهد یافت. البته طبیعی است جایگاه سهامداران خرد و عمده باهم متفاوت است و لزوما ورود ابزارهای تامین مالی به ضرر بازار سرمایه نخواهد بود؛ اما به هر طریق بازار سهام نیز متشکل از حجم بالای سهامداران عمده است که به هر طریق تاثیر خود را بر کلیت بازار خواهند گذاشت.
علی اکبری اضافه کرد: به دلایلی که بازار بدهی باعث شد تا نقدینگی به سمت بازار سهام نیاید؛ همچنین ازطرفی بسیاری از سهم‌های موجود در بازار، شفافیت کافی ندارند و بازدهی بازار ما بسیار پایین و چیزی حدود 5.5 درصد است، عملا نباید منتظر سرمایه‌گذار خارجی در ایران باشیم. ازسوی دیگر کوچک بودن ابعاد بازار سرمایه و بازار بدهی ایران و عدم تناسب اندازه بازار با تولید ناخالص داخلی کشور، نبود زیرساخت‌ها و ابزار مناسب برای پوشش ریسک نرخ ارز، ریسک بالای تسویه وجوه در سیستم پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایران، اجرا نشدن IFRS، محدودیت زیرساخت‌های الکترونیکی بازار سرمایه و متصل نبودن به بازارهای سرمایه دنیا و ... باعث شده تا ما به دلایل مختلف نتوانیم شاهد سرمایه‌گذار خارجی در بازار سهام باشیم.
