بدر حالی که خریداران سکه هنوز در شوک بخشنامه سازمان مالیاتی برای دریافت مالیات از سکههای پیشفروششده هستند، هنوز هیچ دستگاهی پاسخی شفاف به سؤالات این گروه از مردم نداده است. مهمتر آنکه باوجوداینکه هنوز مشمولان پرداخت مالیات سکه اماواگرهای زیادی از نظر قانونی بودن این اقدام وزارت اقتصاد دارند؛ مسئولان سازمان مالیاتی اعلام کردهاند که این گروه فقط تا پایان خردادماه وقت دارند و بعدازآن مشمول جریمه میشوند.
انتقاد اصلی خریداران سکه متوجه دولت و بانک مرکزی است که در زمان ثبتنام پیشفروش سکه هیچ صحبتی مبنی بر دریافت مالیات نکردهاند و حتی در جستوجوها به این جمله از مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی میرسیم که در همان موقع تأکید کرده بود: اگر قرار باشد از پیشفروشهای کنونی سکه رقمی تحت عنوان مالیات اخذ شود، بانک مرکزی آنرا از جانب خودپرداخت خواهد کرد. در آن ایام خبری در سایت بانک ملی که متولی پیشفروش سکه بود درج شد با عنوان دریافت مالیات بر ارزشافزوده در زمان تحویل سکه که همان موقع از سوی رحیمی این موضوع رد شد.
بانک مرکزی کنار کشید؟ چه کسی جواب خریداران سکههای پیشفروشی را میدهد؟
در هیاهوی فعلی بین موافقان و مخالفان دریافت مالیات از سکههای پیشفروش غیبت بانک مرکزی بسیار محسوس است، این موضوع ازآنجهت حائز اهمیت است که مردم با تکیهبر اطلاعیه بانک مرکزی مبنی بر عدم دریافت مالیات از سکههای پیشفروش نسبت به خرید این سکهها اقدام کردهاند.
اما بانک مرکزی معتقد است که آنچه اتفاق افتاده خلاف شرایط ثبتنام پیشفروش سکه نیست چراکه در همان مقطع هم تأکید کرده بوده مالیات بر ارزشافزوده برای این سکهها لحاظ نمیشود ولی بخشنامه جدید سازمان مالیاتی شامل ارزشافزوده نیست و به عایدی سرمایه مربوط میشود.
تماسهای روزانه مردم با خبرگزاری تسنیم و پیامهای درجشده در خبرهای این خبرگزاری حکایت از آن دارد که هرچند بانک مرکزی خود را از موضوع مالیات سکه کنار کشیده و این موضوع را تماماً مرتبط با سازمان مالیاتی و وزارت اقتصاد میداند اما نظر مردم چیز دیگری است و معتقدند اتفاقی که افتاده ناشی از بدقولی بانک مرکزی است...
مخالفان دریافت مالیات از سکههای پیشفروشی و خریداران این سکهها معتقدند: با دریافت مالیات از سکه دیگر مردم به طرحهای بانک مرکزی اعتماد نمیکنند. هرچند معافیت مالیاتی برای خریدارانی که تا ۲۰ سکه خریداری کردهاند بخش قابلتوجهی از خریداران را شامل میشود. بااینحال، شیوه اجرای این سیاست مالیاتی بهخودیخود با ضرورت اعتمادسازی در اقتصاد در تضاد است.
یکی از ابزارهای مهم بانک مرکزی برای مدیریت بازار طلا و ارز، ایجاد آرامش در فضای روانی جامعه است؛ اما آنچه درباره سکه اتفاق افتاده در تضاد کامل باسیاست بانک مرکزی است و با توجه به تجربه تلخ سالهای قبل حتماً باید دولت در زمان اعلام این طرح شرایط و عواقب آن را میسنجید و بعد رسانهای میکرد.
هنوز مردم فراموش نکردهاند که زمانی بانکها به اسم سپرده ارزی سپردههای گروهی از مردم را دریافت کرده و وعده دادند که در پایان مدت سپردهگذاری، ارز تحویل مشتریان میدهند ولی متأسفانه بدقولی موجب شد تا بجای ارز، ریال تحویل مردم شود و شد آنچه نباید میشد. بعدازآن دیگر مردم طرحهای بانک مرکزی برای افتتاح سپرده ارزی استقبال نکردند.
اما برای پیشفروش سکه که مشابه آن در سالهای ۹۰-۹۱ نیز اجرا شد، رسماً اعلام شد که مالیاتی از سکه دریافت نمیشود؛ خبرنگار تسنیم در زمان اعلام جزییات شرایط پیشفروش سکه در سال ۹۶ از مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی سؤال کرد که آیا این سکهها مشمول مالیات میشود که او گفت خیر! هرچند رحیمی در تکمیل پاسخ گفت این سکهها مشمول مالیات ارزشافزوده نمیشود.
مردم: میتوانستیم از بازار آزاد سکه بخریم
موضوع مهم دیگری که مردم را دلسرد نسبت به سیاستهای بانک مرکزی کرده این است که اگر افرادی که در زمان پیشفروش، نسبت به خرید سکه از بانک اقدام کردند از بازار آزاد سکه میخریدند نهتنها الان سود کرده بودند بلکه هزینه خواب پول و مالیات را هم نداشتند.
در فروردینماه سال ۹۷ سکههای بانک مرکزی با نرخ یکمیلیون و ۵۴۰ هزار تومان برای بازه سهماهه پیشفروش شد، این در حالی است که در آن برهه نرخ سکه در بازار آزاد حدود ۱.۷ میلیون تومان بود.
بسیاری از خریداران سکه معتقدند که میتوانستند به بانک مرکزی اعتماد نکرده و منابع نقدی خود را از طریق بازار آزاد به کالاهای دیگر ازجمله سکه تبدیل کنند.
درحالحاضر باوجود رقم تعیینشده برای مالیات سکههای پیشفروششده عملاً تفاوتی بین نرخ نقد و پیشفروش وجود نداشته، صرفنظر از مسدود شدن سهماهه منابع سرمایهگذاران نزد بانک مرکزی موضوعی بهنام پیشفروش بیمعنی است.
آیا از خریداران سکه در بازار آزاد هم مالیات گرفته میشود؟
عدم شفافیت اطلاعرسانی از سوی سازمان امور مالیاتی موجب شده تا ابهامات این طرح بیشتر از مزایایی که میتواند داشته باشد، شود. سازمان مالیاتی اطلاعات خریداران سکه را از بانک مرکزی دریافت کرده است و بنای دریافت مالیات از این گروه را دارد ولی سؤالی که مردمدارند این است که تکلیف کسانی که در بازار آزاد اقدام به خرید بیش از ۲۰ عدد سکه کردهاند چه میشود؟ آیا میشود در این مورد به خود اظهاری مودیان مالیاتی اکتفا کرد یا به سازوکار دقیقتر و مطمئنتری نیاز است.
مالیات سکه قانونی است؟
جدا از ضربه به اعتماد عمومی نسبت به سیاستهای بانک مرکزی، نقد دیگری متوجه تصمیم اخیر وزارت امور اقتصادی و دارایی است، که مربوط به مباحث قانونی میشود؛ کارشناسان معتقدند یکی از مسائل اصلی مالیات بر سکه قانونی یا غیرقانونی بودن آن است.
نزدیکان دولت در دفاع از این تصمیم وزارت اقتصاد میگویند: این بخشنامه پیرو لایحه مالیات بر عایدی سرمایه است که هنوز از سوی سازمان امور مالیاتی برای ارائه به مجلس شورای اسلامی فرستاده نشده، است.
در اصل ۵۱ قانون اساسی چنین آمده است: «هیچ نوع مالیات وضع نمیشود، مگر بهموجب قانون. موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی (هم) بهموجب قانون مشخص میشود.»
محمد برزگری مدیرکل دفتر فنی و حسابرسی مالیاتی سازمان امور مالیاتی در توضیح مبانی قانونی گرفتن مالیات از خریداران سکه گفته است: مبانی آن بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم بوده و در دستورالعمل مربوطه نیز قیدشده است. مواد ۱ و ۹۳ قانون مالیاتها، مستندات قانونی اخذ مالیات سکه است.
سازمان مالیاتی معتقد است که هر فردی که صاحب درآمد است، باید مالیات بدهد و این موضوع برای همه یکسان است؛ برزگری در مورد اینکه میتوان خرید سکه را درآمد حساب کرد، گفت: وقتی سکه خریدوفروش میشود، مشمول مالیات خواهد بود، در غیر این صورت مالیاتی اخذ نمیشود.
مهریه هم مشمول مالیات میشود؟
دغدغه تعدادی از خریداران سکههای پیشفروشی این است که اگر سکه را بابت مهریه پرداخت کرده باشند بازهم باید مالیات بدهند یا خیر که مردم برزگری مدیرکل دفتر فنی و حسابرسی مالیاتی سازمان امور مالیاتی در این خصوص اعلام کرده است: اگر سکه بابت پرداخت مهریه باشد، مشمول مالیات نیست هرچند احراز این موضوع بر اساس مستندات مشخص میشود و بعداً وارد حسابهای بانکی میشویم.
مدیرکل دفتر فنی و حسابرسی مالیاتی سازمان امور مالیاتی با تأکید بر اینکه افرادی که سکه دریافتی را نفروخته باشند، مالیاتی نمیدهند، بیان کرد: درصورتیکه خانمی مهریه خود را دریافت کند و آن را بفروشد باید مالیات بدهد. تفاوت نرخ حادثشده و درآمد کسب میکند.
سوداگر سکه چه کسی است؟
نکته دیگر اینکه، قرار بر این است خریدارانی که قصد سوداگری نداشتهاند از پرداخت مالیات معاف شوند. این موضوعی است که دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی در جمع خبرنگاران اعلام کرده است؛ اما دژپسند توضیحی درباره چگونگی تشخیص سوداگران سکه نداده که مشخص شود چه کسانی سوداگر بوده و مشمول مالیات میشوند و چه کسانی معاف هستند.
تقریباً تمام مشمولان مالیات سکه این سؤال را از وزیر اقتصاد دارند که از طریق چه سازوکاری سوداگران بازار سکه را از غیر سوداگران تشخیص میدهند؟ دستیابی به شفافیت موردنیاز در این امر نیازمند اطلاعات دقیق و شفاف است.
از اواخر آذرماه سال ۱۳۹۶ بانک مرکزی در طرح سهگانه خود برای جمعآوری نقدینگی شامل پیشفروش سکه، افتتاح سپردههای ارزی و گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد، درصدد کنترل نوسانات بازار ارز برآمد. براین اساس در کمتر از سه ماهی که این طرح اجرا شد، حدود ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار قطعه سکه تمام بهار آزادی پیشفروش شد. همچنین پیشازاین و در طرح حراج سکه توسط بانک کارگشایی حدود ۲۶۰ هزار سکه تمام بهار و ۲۲۵ هزار قطعه سکه نیم بهار فروش رفت.
اما باوجود گذشت یکسال از طرح پیشفروش سکه، در روزهای اخیر سازمان امور مالیاتی کشور طی ابلاغیهای برای خریداران سکه در سال ۱۳۹۷ از بانک مرکزی مالیات مقطوع تعیین کرد. بر این اساس تمامی خریداران سکه که در سال ۱۳۹۷ نسبت به دریافت بیش از ۲۰ سکه از سیستم بانکی اقدام کردهاند، مشمول این نوع مالیات قرار میگیرند.
بر اساس ابلاغیه یادشده، کسانی که ۲۰ سکه دریافت کردهاند از مالیات معاف هستند. همچنین، از ۲۰ سکه تا ۶۰ سکه، به ازای هر سکه ۱۵۰ هزار تومان، از ۶۰ سکه تا ۱۰۰ سکه، به ازای هر سکه ۲۰۰ هزار تومان و از ۱۰۰ سکه تا میزان ۲۰۰ سکه به ازای هر سکه ۲۵۰ هزار تومان مالیات مقطوع تعیینشده است.